۱- بررسی های اقتصادی
الف : بازارهای آب آشامیدنی در ایران
بطور کلی از دید جغرافیایی بازار های مصرف این محصول (آب معدنی و آب آشامیدنی )در ایران به دو قسمت شمال و جنوب ایران تقسیم میشوند که از دلایل این تقسیم مشکلات جابجایی و هزینه بالای حمل و نقل زمینی این محصول از شمال به جنوب (یا بالعکس) میباشد و از آنجا که در بسیاری کشورهای پیشرفته جابجایی محصولات حجیم و سنگین با بهره گیری از سیستم حمل و نقل ریلی انجام میگرد این مشکل صرفا مختص کشور های توسعه نیافته از جمله ایران میباشد.
از دلایل دیگر این نوع تقسیم وجود عمده تامین کنندگان این محصول در دامنه های رشته کوههای زاگرس در نیمه جنوبی کشور و رشته کوههای البرز در نیمه شمالی است که خود موجب اشباع آن مناطق توسط شرکتهایی است که نسبت به دیگران به بازار هدف خود نزدیکتر هستند.
شهرهای بزرگ به دلیل داشتن فرهنگ خرید و مصرف این محصول از بازارهای هدف اصلی شرکت ها محسوب میگردند، که در نیمه شمالی کشور شامل شهرهای تهران ، کرج، قزوین ، زنجان ، تبریز ، قم، کرمانشاه ، ایلام ، مازندران ، رشت میباشند و در مقایسه ی جمعیتی با دارا بودن جمعیتی بالغ بر 30 میلیون نفر و تراکم نسبتا بالای شهرهای بزرگ از جمله پایتخت، نیمه شمالی ایران در برابر نیمه جنوبی کشور از بازار مناسبتری برخوردار میباشد.
از مزیت های شرکتهای واقع در نیمه جنوبی کشور نزدیکی بیشتر به بازارهای کشورهای خشک و کم آب حاشیه خلیج فارس ازجمله عمان ، کویت و امکان صادرات به آنها است که از لحاظ هزینه های حمل و نقل (زمینی) نسبت به شرکت های واقع در نیمه شمالی کشور مزیت رقابتی دارند.
از دیگر ویژگی اقتصادی این شرکت ها وجود آب و هوای نسبتا گرم و خشک در بسیاری از شهر های جنوبی میباشد که در ۱۲ ماه سال تداوم دارد و این امر خود موجب تداوم تولید و فروش مناسب این شرکتها حتی در ایام زمستان و پاییز است و این درحالیست که در بسیاری از شهرهای شمالی کشور به دلیل سرما فروش آن شرکتها در نیمه دوم سال با حدود ۵۰ درصد افت مواجه میشود.
از دیگر چالش های اقتصادی قابل ذکر در تولید این محصول میتوان به شرکت های کوچکی که تنها فعالیت فصلی در طول تابستان دارند و صرفا بازارهای محلی از اهداف آنها میباشد اشاره نمود. اینگونه شرکت ها باتوجه به مقیاس کوچک تولید و عدم بهره مندی از تجهیزات و ماشین آلات اتوماتیک و تولید با تیراژ بالا و نداشتن ساختار توزیع ، فروش و بازاریابی مناسب، و درنتیجه پایین بودن کیفیت محصولاتشان و عدم ارایه خدمات پس از فروش و پشیبانی در تمام سال فقط امکان تولید و فروش در فصل تابستان را دارا میباشند که تعدد اینگونه شرکت ها در فصل گرما و افزایش تنوع برند های ناشناخته در بازار فصل تابستان گواه وجود این پدیده میباشد.
پدیده فوق چند ویژگی داشته و یادآور این نکته است که بازار آب های آشامیدنی در کشور ایران در ۶ ماه ابتدایی سال دارای عرضه بسیار کمتری نسبت به تقاضای بازار میباشد و پتانسیل فروش این محصول حداقل در این فصول بسیار مناسب است. نکته دیگر تفاوت قیمت عمده برندهای تابستانی با برند های معتبر میباشد که اختلاف نسبتا قابل توجهی باهم داشته واین امر نشان دهنده وجود بازار مصرفی با تفکر و سلیقه ای متفاوت متشکل از افرادیست که کیفیت محصول، خرید از سیستم توزیع و فروش اصولی و پشتیبانی بطور مداوم برای آنها حائز اهمیت بوده و حاضر به پرداخت مبالغی به مراتب بالاتر برای این موارد میباشند و همچنین گروهی دیگر از افراد با بازاری متشکل از بنکداری های سنتی و خرده فروشان که از خریداران و توزیع کنندگان برندهای بی کیفیت فصلی با قیمت های پایین بوده که دارای بازارهای فصلی خاصی میباشند که فروش متداوم وعلمی و اصولی نداشته و صرفا از کمبود عرضه این محصول در فصل تابستان با اجهاف در حق مسلم مصرف کننده برای بهره مندی از محصولی معتبر، سالم و با کیفیت با هدف سودجویی شخصی به توزیع اینگونه محصولات میپردازند.در این راستا لازم به اشاره است که این کالا باتوجه به تصمیمات جدید سازمان حمایت از مصرف کننده در اواخر سال ۹۴ جز محصولات گروه سوم قرارگرفت که در این گروه قیمت گذاری برای تولید کنندگان آزاد گردیده است، البته سیاست های کلی تنظیم بازار و قیمت گذاری برای این محصول عمدتا توسط انجمن آب های آشامیدنی ایران اتخاذ میگردد که انجمنی غیر دولتی متشکل از مدیران شرکت های این صنعت بوده و عموما بازه قیمتی این محصول در تمامی برند ها صرفنظر از کیفیت در بازه “قیمت مصرف کننده ای” است که شرکتها بزرگ و پیشرو این صنعت برای محصولات خود مشخص میکنند که این پدیده موجب اجهاف در حق مصرف کنندگانی است که صرفا جهت سودجویی بنکداری ها و خرده فروش های سنتی برای خرید محصولات بی کیفیت ارزان قیمت فصلی میبایستی قیمت مصرف کننده ای مشابه با محصولات با کیفیت پرداخت نمایند ، که وارد شدن زیان اقتصادی به شرکتهای تولید کننده محصولات با کیفیت و همچنین بدبین شدن عموم مردم نسبت به کل صنعت آبهای آشامیدنی و ایجاد مخاطرات احتمالی حاصل از خرید این محصولات برای سلامت جامعه تنها بخشی از نکات منفی حاصل از سیستم پخش سنتی و غیر اصولی است.