آب از اصلی ترین عناصر سازنده جهان است که به عنوان یکی از مهم ترین نیازهای اولیه انسان برای حیات مطرح است. تبدیل آب به اشکال مختلف عمده ترین نیازهای بشر را برای زندگی برطرف می کند. کارکرد بدن، تناسب اندام، سلامت پوست، مو، مغز و کلیه ارگان های بدن به این ماده حیاتی بستگی دارد و به همین دلیل نوشیدن آب فراوان برای سلامتی بسیار اهمیت دارد. البته میزان املاح و مواد معدنی موجود در آب نکته مهم و موثری در سلامتی انسان ها می باشد. امروزه مصرف آب معدنی ها به دلیل وجود مواد معدنی در آن ها در سراسر جهان اهمیت پیدا کرده است. اما تا به حال به چگونگی تولید و پخش آب معدنی فکر کرده اید؟ در این مقاله نگاه مختصری به روش تولید تا پخش آّب معدنی خواهیم انداخت.
میزان مواد معدنی که در آب معدنی ها وجود دارد نسبت به آب معمولی بیشتر بوده و همچنین انواع مختلفی از املاح معدنی در آن ها موجود است. آب معدنی هایی که امروزه در بطری های کوچک عرضه می شوند، دارای برخی از این مواد معدنی هستند. در واقع آب چشمه ها در هنگام عبور از سطح زمین نمک ها را در خود حل می کند و به همین علت مواد معدنی موجود در اب معدنی ها نسبت به آب معمولی بیشتر است.
آب معدنی طبیعی از چندین لایه از سنگها و کانیها عبور میکند و به همین دلیل مواد معدنی فراوانی در خود دارد که تا حد زیادی مفید هستند. البته هر نوع ماده معدنی لزوما برای بدن انسان مفید نیست. بسته به اینکه آب از چه سنگهایی عبور میکند، این مواد معدنی میتوانند مفید یا مضر باشند. به همین دلیل کیفیت آب معدنیها با هم متفاوت است.
علاوه بر تفاوتی که آبهای معدنی از مبدأ دارند، نوع بستهبندی و عملیاتی که در بسته بندی و پخش آب معدنی صورت میگیرد نیز میتواند کیفیت آنها را تحت تأثیر قرار دهد.
تعریف آب معدنی استاندارد شامل هرگونه آب طبیعی میشود که دست کم 250 واحد در میلیون ماده جامد محلول داشته باشد. این امر شاخص TDS نامیده میشود. سنجش و بررسی این شاخص در آزمایشگاهها به این صورت است که مقدار یک لیتر از آب به عنوان نمونه در دمای 180 درجه سانتیگراد قرار میگیرد و با این حرارت تبخیر میشود. آنچه از مواد معدنی و نمک بر جای میماند، اندازه گرفته میشود.
اگر مقدار مواد معدنی موجود در یک لیتر آب، کمتر از 250 میلیگرم باشد، به آن عنوان آب چشمه میدهند. اگر این مقدار از 250 تا 500 میلیگرم باشد، در دسته آب معدنی سبک قرار میگیرد یعنی محتوای معدنی آن کم است. اما اگر مقدار مواد معدنی بیش از 500 میلی گرم باشد، آب دارای محتوای معدنی زیاد محسوب میشود.
با توجه به گستردگی شبکه آب شهری در کشور ما، استقبال مردم از آب معدنی (در مقایسه با کشورهای دیگر) چندان زیاد نیست و این محصول در سبد مصارف ضروری خانوار قرار نمیگیرد. بیشتر مردم معتقدند با توجه به قیمت آب معدنی و مقایسه آن با آب شرب، جایگزین کردن آب شرب شهری با آب بستهبندی شده توجیه اقتصادی چندانی ندارد. با این حال، مصرف آبمعدنی و فرهنگ آن در سالهای اخیر نسبت به گذشته در کشورمان پیشرفت داشته است.
یکی از مهمترین دلایل افزایش فروش آب معدنی در کشور شیوع بیماری کرونا است. برای مثال شیوع این بیماری سبب شد بسیاری از مردم استفاده از آبخوریها در اماکن عمومی را متوقف کنند و به خرید آب معدنی روی آورند. همچنین در وسایل نقلیه عمومی در سفرها فقط با آبهای بستهبندی از مسافران پذیرایی میشود. مواردی از این قبیل تقاضا را در بازر پخش آب معدنی افزایش داده است.
نکته مهم دیگر این است که حتی اگر بازار فروش آب معدنی در داخل کشور رونق رضایتبخشی نداشته باشد، در بسیاری از کشورهای همسایه نظیر ترکیه، عراق، ترکمنستان و … پررونق است. بنابراین تولیدکنندگان و فعالان حوزه پخش آب معدنی میتوانند بر صادرات محصولات خود حساب کنند.
اگر چه ترکیبات موجود در آب معدنی تغییر داده نمی شود اما نیاز به سالم سازی اولیه و فیلتراسیون دارد. به عبارتی می توان گفت که در فرایند سالم سازی، خواص شیمیایی آن حفظ می شود و تنها برخی فرایندها برای حذف آلودگی و خواص فیزیکی آن انجام می شود. هنگامی که قرار است فیلتراسیون آب اعمال شود، برای این که مواد معلق و شناور حذف شود، آب از یک فیلتر شنی عبور داده می شود. فیلترها و بسترهای شنی که آب از آن ها عبور می کند به گونه ای طراحی شده اند که دارای سایزهای مختلف بوده و تمامی مواد معلق در آب با عبور از میان این فیلترها حذف می شود.
با توجه به این که ترکیبات عناصر موجود در سطح زمین در همه جا یکسان نیست، به همین دلیل عناصر گوناگونی را می توان در آب معدنی ها مشاهده کرد. در واقع ترکیبات آب معدنی ها با یکدیگر متفاوت است. نمک های ید، آهن، منیزیم، ترکیبات گوگرد دار و ..از جمله عناصر موجود در ترکیبات آب معدنی ها هستند.
اولین مرحله مرحله انتقال آب معدنی از منابع طبیعی به منابع ذخیره آب و یا واحدهای زیرزمینی است. این مرحله بسیار مهم است و باید به صورت کاملا بهداشتی فرایند انتقال آب انجام شود.
پخش آب معدنی در ظروف استوانه ای شکل رایج ترین روشی است که از آن استفاده می شود. شباهت این ظروف به لیوان و قرار گرفتن آسان در دست برای نوشیدن باعث شده تا این نوع از ظروف بیشتر مورد توجه قرار گیرد.
آب معدنی محصولی سنگین و حجیم است و بزرگترین چالش فعالان این حوزه به نگهداری و حملونقل مربوط میشود.
سنگین و حجیم بودن آب معدنی سبب میشود گاه هزینههای انتقال و سایر هزینههای جانبی توجیه اقتصادی نداشته باشد.
زیرا بیش از نود درصد مردم در مناطق کشور ما به آب شرب شهری دسترسی دارند و پخش آب معدنی یک خدمت ضروری نیست.
با شیوع بیماری کرونا و حساسیتهای بهداشتی، مصرف این محصول افزایش یافته و پخش آب معدنی با استقبال بیشتری مواجه شده است.